De omgedraaide wereld.

Inmiddels al weer lang geleden schreef ik een boek. Ik zat enkele jaren op de Balkan en de tragedie zat zo diep in mijn lijf dat ik hem niet meer zag, alleen maar voelde, telkens weer als ik een van mijn zintuigen gebruikte. Ik schreef een boek over deze tijd met daarin een passage over het land waar ik vandaan kom, Nederland, Europa.
Niet vreemd. Terwijl ik mijn nieuwe thuis inmiddels tot op het bot ervoer, bleven de gedachten over mijn oude stekkie ronddraaien in mijn hoofd. Vreemd. Ergens kwamen destructie en tragedie enerzijds, en helderheid en duidelijkheid anderzijds, in Bosnië tezamen.
Mijn Nederlandse gasten in Sarajevo hadden nog wel eens de neiging onvoorbereid in de nieuwe omgeving te stappen. Er van uitgaande dat hun algemene kennis van de wereld meer dan goed was, werden vele geconfronteerd met een naïviteit die vooral schokkend was voor deze personen zelf; de Bosniër was inmiddels wel gewend aan dergelijke buitenlandse naïviteit. Gelukkig waren in die tijd de meeste bezoekers van de Balkan mensen die zichzelf overtuigd hebben de wereld te aanschouwen zoals die is, en daarom waren de meeste van deze mensen bereid om hun lessen te leren, een bescheidenheid te tonen of hun mond ietsje meer te houden.
Maar hoe zat het met mij? Ik was immers geen bezoeker van de Balkan, ik woonde daar, en bezocht af en toe mij oude thuis.
Ik zag Nederland en Europa zoals ik Joegoslavië zag 5 jaar voor de oorlog begon; als een groot land, met vele verschillende volkeren, met vele geschiedenissen, met een eenheidsmunt, met zeer veel gezamenlijke belangen en nog meer eigen belangen. Een federatie gebouwd op vertrouwen en gebouwd op een recente geschiedenis die zich uitte in een zelf georganiseerde overwinning op het gruwelijkste monster dat de vorige eeuw leefde; de dolgedraaide oorlogsmachine van het Derde Rijk. "Dat nooit weer" was de achterliggende gedachte bij communisten, antifascisten, bij het Neurenberg tribunaal, bij Joodse organisaties,z lefs bij delen van de katholieke kerk alsook bij vele anderen.
Nu ik weer 'permanent' terug ben in Nederland valt het me op hoe eenvoudig het is voor de Nederlander om boers te zijn, bijna arrogant, in ieder geval onvriendelijk. Men is niet vol onbegrip, waarbij verbazing nog een rol speelt, maar gewoon zonder begrip. Hoe vaak gaat een grapje ten koste van een ander, hoe vaak richten mensen zich op alleen door anderen er onder te drukken, hoe groot de verbazing dat in Nederland relatief veel aanvallen plaats vonden op Moslims na de aanslagen in September. Niet zo groot dus.
Het boek waar ik aan refereerde heet 'Ease of Mind', de rust van de geest. Ik dacht dus dat ik me, met deze geestelijk ontspannen lading, kon veroorloven om een toekomst beeld te schetsen van een toekomstig Europa, in vergelijking met de meest recente geschiedenis van Joegoslavië.
Ik schreef dat het bijzonder eenvoudig is voor een buitenstaander om de knuppel in het hoenderhok te gooien, ik schreef dat er zo veel eigenbelang speelt dat ieder serieus onderwerp onder tapijt geveegd kan worden. Dat de Euro een concurrentiemiddel is, meer dan een teken van samenwerking. Ik schreef dat xenofobie en angst voor het onbekende eerst zich van de mens meester moet maken, voordat de mens er zich van kan ontdoen.
Maar de werkelijkheid bleek nog erger. Extreem rechts is niet extreem maar normaal rechts. Op TV zijn discussies te zien over 'onze identiteit'.
Mijn god, ik houd mijn hart vast. Als ik geweten had dat het zo snel en zo hard zou gaan, was ik in de Balkan gebleven. Toen men zich in de Balkan afvroeg wat de identiteit was, werd minstens 50% van de bevolking zeer verward, en bijna 40% van de bevolking buitengesloten; deze vielen niet binnen een van de aangedragen opties.
In dat boek schreef ik ook dat de eerste die mij een etnische Hollander noemt, de kous op zijn zal krijgen. In dat geval ben ik, op persoonlijke titel, en niet een vredesridder, een boze en zwaar teleurgestelde kunstemaker die van zich af zal bijten.

Dus beste mensen, laten we het er op houden dat de oorlog dood is en de vrede alleen bestaat als deze betrokken wordt bij het dagelijkse zijn, bij de momenten van dag tot dag, van uur tot uur, van nu en straks.

Geluk deze zomer, voor U en eenieder met wie U deze aarde deelt.