In de ogen van menig Filippino en Nederlander is Mindanao geen plek om heen te gaan. Het militaire conflict tussen de MILF en het leger, de kidnappingen van toeristen, Abu Sayyaf-terroristen, communistische rebellen, noem ’t maar op, Mindanao heeft ’t, althans, word er op aangekeken. Toeristen mijden Mindanao dan ook als de pest net als de Filippijnse overheid trouwens die er liever fondsen haalt dan brengt. Kom je desondanks toch op Mindanao dan is de standaard vraag die je op straat steeds gesteld word of je niet bang bent voor de moslims en/of om ontvoerd te worden. Tegelijkertijd word daar dan aan toegevoegd dat ’t op zich allemaal wel meevalt op Mindanao zolang je je beperkt tot de “beschaafde” christelijke gebieden maar ga onder geen beding naar moslimgebieden want daar ben je je leven niet zeker. Het zijn uiteraard christenen die je dit vertellen.
Het middelpunt van deze levensgevaarlijke moslim gebieden is Marawi. Als je dan ook op bovenstaande verhalen antwoord dat je naar Marawi gaat denkt iedereen dat je een grap maakt want natuurlijk ga je niet naar Marawi, zo stom zul je wel niet zijn, toch?

Om een conflict, een land, een situatie beter te begrijpen is ’t altijd verstandig om naar meer dan één mening te luisteren. Waar beter om er achter te komen wat voor stad Marawi precies is dan in Marawi zelf? Dat het een gevaarlijke stad is word door weinig mensen ontkent. Alleen wat er zo gevaarlijk is aan Marawi, daar verschillen de meningen erg over. Het lijkt mij tenslotte sterk dat iedereen in die stad de hele dag op de loer ligt, klaar om argeloze toeristen en christenen te ontvoeren, op te eten, of erger. Voor we er heen gaan lijkt het mij dan ook slim om met mensen te praten die er wonen of werken voor een iets genuanceerdere menig.

In Iligan, +/- 30 kilometer van Marawi, zijn die mensen zo gevonden en de afspraken zo gemaakt. Volgens Joost, die bijna elke dag naar Marawi rijd voor zijn werk valt ’t allemaal hartstikke mee. Ja, er zijn veel ontvoeringen in en rond de stad maar die gaan vooral om lokale politieke meningsverschillen of puur crimineel, voor geld en dan zijn de lokale bigshots ook de interessante doelwitten. Ja, regelmatig word er flink geknald in de stad maar dat gaat dan om een “Rido” (bloedvete) die weer eens uitgevochten word. Het enige gevaar daarbij is dat je toevallig op het verkeerde moment op de verkeerde plek zou zijn maar gelukkig zet de politie tegenwoordig als er weer een rido uitgevochten word de omliggende straten af zodat er geen argeloze voorbijgangers tussen kunnen wandelen. Ingrijpen in een rido doet de politie niet, voor je het weet ben je partij in de vete en helemaal jarig.
Ja, er is een zekere wetteloosheid in Marawi. Met zijn totaal corrupte bestuur. De stuitende verschillen tussen arm en rijk. De boven alles belangrijke familie/clan eer en belangen. En het overweldigende wapenbezit. De politie aanwezigheid is meer decoratief dan functioneel, dit uiteraard voor hun eigen veiligheid.
Kortom, op het moment is er niks aan de hand en als we willen kunnen we morgen met Joost mee rijden en ’t zelf zien. Ook met Salic, motor achter Ranao Environmental Action Network (REAN), moslim en woonachtig in Marawi zijn zo de afspraken voor een bezoek gemaakt maar zowel de eerste keer met Joost en Loloy als de 2de en 3de keer dat ik Marawi bezoek via/met Salic word het een geheel verzorgde tour. Veiligheid boven alles.

Het 1e bezoek is niet zozeer aan Marawi als wel aan diverse NGO’s rond Joost zijn werkterrein. We komen in aanraking met de vetes tussen de NGO’s en in contact met Pinky Hadji Ali. Met haar praten we over de MNLF en aanvankelijk houd ze het nog objectief en voorzichtig maar al snel geeft ze blijk van een hoge mate van desillusie in de activiteiten van de MNLF. De goodwill en het vertrouwen dat deze organisatie ooit had bij de achterban, het is allemaal om zeep. Enerzijds omdat de MNLF de idealen waar het voor stond (een onafhankelijke Moslim staat) niet kon verwezenlijken, anderzijds doordat de organisatie uiteindelijk zijn toevlucht zocht in het besturen van de door de nationale regering op gezette, doekje voor het bloeden, de autonome regio (ARMM) en zich daarbij bijkans nog corrupter toonde dan die nationale overheid. Pinky is duidelijk gedesillusioneerd en moegestreden. Al die jaren van vechten en ijveren voor de MNLF en dan zo verraden worden zijn teveel voor haar geweest. Dat zie je op zich wel bij meer mensen die Marcos nog meegemaakt hebben en de hoop in een betere toekomst na de 1e EDSA. Met Pinky en Loloy gaan we ook de vluchtelingen kampen langs en dan blijkt hoe Marawi bezocht word. Vanuit een auto. Veiligheid boven alles. Deels is het bezorgdheid dat ons te voet op straat iets kan overkomen (beter uit het zicht in een auto), deels heeft het ook wel met de Maranao adoratie voor auto’s te maken (als je uitgaat op de vele maranao-auto-moppen).
De 1e keer zien we dus weinig van Marawi, enkel de kampen en de universiteit (MSU) die zich op enige afstand van de stad als een aparte enclave bevind waar moslims en christenen samen studeren en ook samenwerken.
Er is een enorm verschil in de mentaliteit en de vooroordelen of aversies tussen die genen die gemengd in een stad of dorp samenleven en diegene in homogene gebieden die alleen verhalen over de andere groep horen van een vaak bevooroordeelde media. Kortom hoe dichter christenen bij moslims wonen, hoe minder vooroordelen ze vaak hebben, de uitzonderingen met een eigen agenda natuurlijk daargelaten.

Met Salic bezoek ik uiteindelijk echt de stad en hij voert me langs alle bezienswaardigheden. Uiteraard vanuit de auto. In de file over de enige resterende brug (de 2e brug heeft het enkele maanden terug begeven) de stad in. Langs zwaar bewapende militairen. “Nee, dat is gewoon politie”. Oh, langs zwaar bewapende politie. Zijn dat nu christenen of moslims? “Kan allebei”. En als ze moslim zijn dan zijn het (ex-)MNLF manschappen? “Ja, dat kan. Maar ’t kunnen ook MILF infiltranten of ‘burgers’ zijn, alles is mogelijk”. Oh.
Het aantal moskeen evenaart ruim het aantal kerken in Iligan. Security guards daarentegen zijn er niet. In elke andere stad en zelfs dorpen wemelt het echt van de security guards met mitrailleurs of riot guns, hier geen een. Volgens Salic is dat vanwege het hoge ons kent ons gehalte in Marawi. De rijken hebben natuurlijk bodyguards in burger en verder is zowat iedereen bewapend en security guards heb je niet nodig met je hele familieclan als back up achter je.

Met Salic en Achmed ‘Che Guevarra’, voormalig militair instructeur en provinciaal commandant van de MNLF, nu ijverend voor de vrede bij Peace Advocates Ranao (PAR), gaan we op bezoek bij de MILF-woordvoerder voor Lanao del Norte, Hadji Abdul Rahman Macaapon; een van de oprichters van de MILF en broer van de bekende/beruchte commandant ‘Bravo’ die nog steeds actief is in Lanao del Norte. Hadji Abdul Rahman Macaapon zit hier in vrijwillig ballingschap en gaat pas terug naar Lanao del Norte als er vrede is. Hij verteld mij de officiële MILF standpunten en voorwaarden voor vrede nog eens. Het leger heeft sinds 17 november (2000) een eenzijdig staakt het vuren uit geroepen. De MILF kon dat niet beantwoorden omdat men de Jihad uitgeroepen had, die herroep je niet zo maar even maar de oplossing is gevonden door ‘slechts defensieve’ acties uit te voeren. Dat wil natuurlijk van beide kanten niet zeggen dat er niet af en toe ‘incidenten’ plaatsvinden. Hadji benadrukt ook nog eens dat de MILF geloofd in een vreedzame oplossing en graag wil onderhandelen. Met de huidige (Estrada) regering valt er echter weinig te onderhandelen dus wacht men op de volgende. Als eind januari 2001 Gloria Macapagal-Arroyo ’t roer over mag nemen worden die onderhandelingen ook weer hervat.
Over de tegenstellingen tussen de MNLF en de MILF wil hij weinig meer loslaten dan dat dit een kwestie van geloofsproblemen is maar wij Moslims komen daar wel uit voegt hij er aan toe.
Ook over de militaire activiteiten van de MILF nu wil hij natuurlijk weinig kwijt en uit eindelijk hoor ik later ’s avonds van Achmed dat druk van de MILF de voornaamste reden is dat de vluchtelingen nog niet terug kunnen.

Die avond bij Salic en zijn vrouw Sinab thuis, wat tevens ook als kantoor van diverse organisaties dienst doet, word er eerst gegeten. De gemiddelde Filippijn is constant met eten bezig. Van ontbijt via snack naar lunch naar snack naar diner naar snack. Als je ergens binnenkomt is de eerste opmerking, nog bijna voor een hallo; ‘heb je al gegeten?’. Een bevestigend antwoord word vervolgens genegeerd en je krijgt hoe dan ook te eten.
Een bezoek, bijeenkomst, congres, forum, vergadering etc. zonder uitgebreide catering is gedoemd te mislukken en in de Filippijnen dan ook totaal ondenkbaar. Er gaan hier ook talloze griezelverhalen rond over Filippinos die uitgenodigd voor een buitenlands congres tot hun afschuw ontdekken dat de catering daar zwaar te wensen overlaat. Brrrrrr!!
Kortom er word gegeten en omdat het Ramadan is heeft men er ook ontzettend lang op moeten wachten. Ik denk niet dat de Ramadan voor de gemiddelde moslim zo zwaar is als voor de Filippijnse moslim.
Na het eten praten we verder met Sinab over MARADECA, Nanie & Asnaira over OBAIRA, Achmed over PAR en Salic over REAN. MARADECA is een NGO die zich richt op het organiseren van basisgroepen met name op community level. OBAIRA en PAR zijn zo ontstaan. Dit houd o.a. dat men mensen bewust wil maken van hun rechten en mogelijkheden, hierbij komen ook alfabetiseringsprojecten, gender problematiek, gezondheidsprojecten.
OBAIRA is een vrouwen groep die zich met name richt op vrouwen rechten en het behoud van de Maranao cultuur wat een interessante mix oplevert.
PAR is een vredesgroep van burgers en professoren & studenten aan de MSU die proberen het vredesproces op een positieve manier te beïnvloeden.
REAN is de provinciale milieu organisatie voort gekomen uit NGO’s aangesloten bij het Sumpay netwerk. REAN richt zich met name op de milieuproblematiek op en rond het meer Ranao, grootschalige illegale houtkap en stedelijk afval.
Wat ze allemaal gemeen hebben is het chronische geldgebrek en een enorme berg werk die verzet moet worden om hun doelstellingen te halen. Het is jammer dat de vele positieve initiatieven in Marawi zo moeizaam aan fondsen kunnen komen desondanks stemt het hoopvol dat er mensen zijn die tegen de verdrukking in toch kiezen voor andere opties dan corruptie, criminaliteit en gewapend verzet.

Sinds onze aankomst op Mindanao eind november merkte we dat de jeugd hier, net als in Nederland in november al begint met het knallen met vuurwerk. De eerste dagen dachten we nog dat er links en rechts geschoten werd (het was hier tenslotte gevaarlijk en iedereen heeft guns). Lachend wezen mensen ons erop dat dit gewoon kinderen met vuurwerk waren.
Als ik dan ’s avonds ook het vuurwerk in Marawi hoor sta ik er verder niet bij stil tot Achmed mij er lachend op wijst dat dit geen vuurwerk is. Weer een Rido die zijn tijdelijke hoogtepunt bereikt.